Rota Virüs Aşısı
ROTA VİRÜS:
Küresel olarak, rotavirüs erken çocukluk döneminde şiddetli mide ve bağırsak iltihabının (gastroenterit) en yaygın nedenidir. Hemen hemen bütün çocuklar, 5 yaşına kadar bu hastalığa yakalanırlar. Gelişmekte olan ülkelerde rotavirüs yılda yaklaşık yarım milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. Avustralya gibi gelişmiş ülkelerde rotavirüs hastalığının ölüme neden olduğu nadirdir; ancak başta 2 yaşın altındaki çocuklar olmak üzere hastaneye başvurma yaygındır. Rotavirüs, yılda bir milyondan fazla çocuğun ölümünden sorumludur. Antibiyotiklerin rota virüsü tedavisinde yeri yoktur.
Rota virüsü en sık ilk 5 yaştaki çocuklarda görülüyor.
Her yıl dünyada ortalama 500.000 bebek ishalin neden olduğu su kaybından hayatını kaybetmektedir ve her 50 çocuktan biri ishal ve su kaybından hastaneye yatmaktadır. Dünyada durum böyle iken Türkiye’de ise her yıl ortalama 20-25 çocuk ishal ve sonrasında oluşan su kaybından hayatını kaybetmektedir.
Rota virüsüne bağlı enfeksiyon her yaşta görülse de, en sık 5 yaş altındaki çocuklarda ortaya çıkıyor. Özellikle 6-15 ay arasının en sık görülen ve daha ağır seyredebilen dönemi oluşturur. Bebek ve çocuklarda aşırı su kaybına neden olan ishaller, Hava sıcaklıklarının düşmesi ile birlikte çocuklarda ağızla bulaşan ve salgınlara neden olabilen bu tip ishal ile seyreden olgular, gerekli önlemler alınmadığında ölümcül olabiliyor.
Rota virüsü belirtileri nelerdir?
Rota virüsü hastalığının belirtileri şunlardır:
• ishal
• kusma
• ateş
Bazı hallerde şiddetli su kaybı ve (nadiren) ölüm olabilir. Rotavirüs hastalığına yakalanan bazı bebeklerde (özellikle 3 aylıktan küçük) herhangi bir belirti görülmeyebilir. Belirtiler genel olarak virüse maruz kaldıktan 1 ila 3 gün kadar sonra (genelde 2 gün) ortaya çıkar.
Rotavirüs hastalığına yakalanan sağlıklı kimselerin çoğu,ortalama 10 gün kadar hasta olurlar ve tamamen iyileşirler. İlk 3-4 günde ishal kusma ve ateş şikayetleri aşırı derecede zorlayabilir. Rotavirüs hastalığı genelde kış döneminde ortaya çıkmaktadır.
Tekrarlayan kusma ve ishal, rota virüsün belirtileri arasında yer alıyor.
Rota virüsün neden olduğu, mide ve barsakları tutan, kusma ve ishalle seyreden bu tip enfeksiyonlar son derece bulaşıcıdır. Bu enfeksiyonların tüm dünyada bu kadar sık görülmesinin en önemli nedenlerinden birisi de dışkı, ağız ve solunum yolu ile çok çabuk bulaşma özelliğinde olmasıdır.
Rota virüse bağlı ishaller ılıman iklimlerde ve daha çok kış aylarında görülmektedir. Kuluçka süresi ortalama 1-3 gündür. Hastalığa neden olan rota virüs ishalin ortaya çıkmasından günler önce ve hastalık bulguları kendini göstermesinden 15 gün sonrasına kadar dışkıda bulunabilmektedir. İshal ortalama 6-7 gün daha devam eder. Dışkı çok sık ve suludur. Ağır bir ishal durumu söz konusu olduğunda ciddi sıvı kayıpları oluşur ve hastaneye yatış gerektirir. Hastalığın tanısı dışkıda etken olan rota virüs antikorlarının gösterilmesi ile mümkün olmaktadır.
Rota virüsü nasıl yayılmaktadır?
Rotavirüs hastalığı oldukça bulaşıcıdır ve hastalıklı bir kimsenin kusmuğu ve dışkısı kanalıyla şu yollardan yayılır:
• kişiden kişiye temas; örneğin hasta olan bir kimseye veya virüsü elinde taşıyan bir kimseye dokunmak
• hastalık bulaşmış olan eşyalar
• hastalık bulaşmış olan yiyecek ve içecekler
Virüs aynı zamanda öksürme ve hapşırma ile de yayılır.
Toplu yaşam bölgelerinde Rota virüsten korunmak için hijyene dikkat
Bulaşma ağız-dışkı yolu ile olurken sıklıkla kreş ve okul gibi toplu yaşanan yerlerde salgınlara yol açmaktadır. Hastalığın bulaşmasında rota virüsünün üzerine yapıştığı iç çamaşırları, giysiler, oyuncak ve yatak çarşafları önemli rol oynamaktadır. Çocukları böyle salgınlardan korumak için özellikle el temizliğine dikkat edilmesi gerekiyor.
Anne sütü ile beslenen yenidoğanlar rota virüse karşı daha korunaklı
Çocuk yeniden rota virüsüne maruz kaldığında yeniden hastalanabilmekte ancak bulgular daha hafif seyretmektedir. Anneden geçen antikorların koruyuculuğu nedeni ile anne sütü ile beslenen yenidoğanlar, bebekler ve özellikle 3 ayın altındaki bebekler daha az hasta olmaktadır.
Rota virüsü nasıl teşhis edilmektedir?
Hastalığın teşhisinde genel olarak belirtileri dikkate alınır ve kesin teşhis çocuktan alınan dışkı örneğinin laboratuvarda incelenmesi ile yapılır.
Rota virüsü nasıl tedavi edilir?
Tedavi, su kaybını önlemek için ağızdan sıvı alınmasını (örneğin, çokça duru sıvı tüketmek) içerir. Seyreltilmemiş meyva suyu ve içeceklerden kaçınınız; çünkü bunlar su kaybını ve ishali artırabilir. Sıvı kaybını gideren içecekler eczanelerde mevcuttur.
Doktor tarafından tavsiye edilmediği takdirde çocuklara ishali önleyici ilaçlar verilmemelidir.
• Tedavide ishal durdurucu ilaçlar kesinlikle kullanılmaz.
• Tedavide amaç kaybedilen su, tuz ve şekeri yerine koymaktır. Kusması olmayan çocuklarda öğünler az az ve sık sık verilmeye özen gösterilir. Ağızdan, özel olarak hazırlanmış tuzlu şekerli su karışımlarından verilerek yağsız yiyecekler tercih edilmelidir. Yoğurt, pirinçli yoğurt çorbaları, patates ve muz gibi ishale uygun besin maddeleri, bebeklerde anne sütü ve özel ishal mamaları öncelikle verilmelidir. Su kaybı olan ve kusan bebek ve çocuklar hastaneye yatırılarak damardan sıvı desteği yapılmalıdır.
• Hastalıktan korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek gerekmektedir.
• Çocukların el temizliğine büyük önem verilmeli ve kreş, anaokulu öğrencileri hasta olduklarında okula gönderilmemelidir. Ev içi bulaşları önlemek için ortak kullanılan oyuncak ve benzeri eşyaların temizliğine özen gösterilmelidir.
• Emziren anneler, bebeğin altını temizledikten sonra ellerini yıkamadan bebeğe temas etmemelidir.
Rota virüsten tek korunma yöntemi aşı!
Korunmada hastalık için geliştirilen rota virüs aşılarının uygulanması çok önemlidir. 2 ayın üzerindeki bebeklere yapılabilir. Bugün dünyada 3 ve 5 aylıkken ya da 2-4-6 aylıkken ağızdan damla şeklinde yapılan iki marka aşı ile aşılama Rota virüs ishallerinin önlenmesinde önem kazanmaktadır.
Rota virüsü aşısı hakkında kapsamlı bilgi
Bu virüse karşı geliştirilen aşı 2000’li yılların ortalarında rutin uygulamaya girdi. 1990’lı yıllarda aşının ilk geliştirilmesi sırasında rotavirüs enfeksiyonunun kendisi gibi aşının da yan etkisi olarak invaginasyonlar (bağırsak düğümlenmeleri) görülmüştü. Ancak bu durum daha çok 8 aydan büyük çocuklarda aşı denemelerinde ortaya çıktı.
Daha sonra denemelerle aşının en etkili olduğu ve en az yan etkinin olduğu yaşın 6 ay altındaki bebekler olduğu saptandı. (İnternette hala aşının deneme dönemindeki yan etkilerine dair eski bilgilere ulaşılabilmekte bu da bilgi kirliliğine neden olarak ciddi kafa karışıklığına neden olmaktadır) Güney Amerika ülkelerinden Brezilya, Arjantin gibi gelişmekte olan ülkelerde rotavirüs aşısı rutin aşı programına girmiş ve hastalığa bağlı hastaneye yatışlar ve ölümler ciddi oranda azalmıştır.
Rota virüsü aşısı ne zaman yaptırılır?
Aşı, 6 aydan küçük bebeklere en az 4, en fazla 8 hafta ara ile 2 dozda uygulanabiliyor. 6 aylık olmadan aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor.
İdeal aşılama 2. ay ile 3. ayda başlamalı
Uygulama ise ağız yolu iledir; enjeksiyon şeklinde değildir. Aşıdan 10 dakika sonra beslenme mümkündür; diğer aşılarla birlikte yapılabilir, geçimsizliği yoktur. Aşıyı bebek kusarsa tekrarlanmasına gerek yoktur, içeride kalan 1-2 damla bile koruyuculuğu sağlamaya yeterlidir.
Rota virüsü aşısı yaptırılmalı mı? Rota virüsü aşısının yan etkileri nelerdir?
Aşının ağır yan etkisi yoktur. 6 ayın altındaki bebeklerde yapılan rotavirüs aşısına bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığı hastalığa bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığından bile daha azdır. Güvenilirliği yaklaşık %100. Koruyuculuk da %100 civarı.
Ülkemizde iki firmanın rotavirüs aşısı var:
Bir üretici firma Glaxo-SmithKline; ürettiği aşının piyasa adı Rotarix®. Doz: 2 ve 4. ayda veya 3 ve 5. ayda.
Bir başka marka Merck Sharp Dohme’un ürettiği Rotateq. Bu aşıda ise dozlar 2-4-6. aylarda veya 3-5-7. aylarda olabiliyor.
DİKKAT: AŞIYA ÖYLE BİR ZAMANDA BAŞLANMALI Kİ EN SON DOZU EN GEÇ BEBEK 32 HAFTALIK OLDUĞUNDA YAPILSIN; DAHA GEÇ KALINDIYSA AŞIYA HİÇ BAŞLANMAMALIDIR.
